Էդվարդ Մունկ

Ծնունդով նորվեգացի Էդվարդ Մունկը էքսպրեսիոնիստական հոսանքի ներկայացուցիչ է։ 20-րդ դարի վերջին նա մեծ դեր է խաղացել գերմանական էքսպրեսիոնիզմի կայացման գործում և արվեստի այն ուղղության մեջ, որի հետևորդն էր ինքը: Դա հաջողվել է մասնավորապես մտավոր ծանր վիճակի դրսևորումների շնորհիվ, որոնք արտացոլված են նրա շատ աշխատանքներում:  

Էդվարդ Մունկը ծնվել է Նորվեգիայում 1863թ և կյանքի սկզբնական տարիներն անցկացրել Օսլոյում։ Նա կապ էր պահպանում հայտնի նկարիչների և արվեստագետների հետ, ովքեր անկախ էին գործում (Յակոբ Մունկ, Պետեր Մունկ)։ Նրա ծնունդից մի քանի տարի անց՝ 1868թ, ապագա նկարչի մայրը մահանում է տուբերկուլյոզից, որից հետո նրան խնամում է հայրը։ Վերջինս մտավոր խնդիրներ ուներ, որն էլ իր ազդեցությունն է ունեցել Էդվարդի և ընտանիքի մյուս երեխաների կյանքում: Նրանք մեծացել են վախի մթնոլորտում: Դա է եղել պատճառը, որ Մունկի կտավները մռայլ գույներով են արված:

1885թ Մունկը մեկնում է Փարիզ և շատ տպավորվում արվեստագետներ Կլոդ Մոնեի, Էդուարդ Մանեի, Վան Գոգի ստեղծագործություններով: Փաստն այն է, որ Մունկի աշխատանքները նկարված են պոստիմպրեսիոնստական ոճով:

Նրա աշխատանքներից շատերում առկա են նաև սիմվոլիզմի տարրեր: Այս ոճով ստեղծվել են հիմնականում այն կտավները, որոնք վեր են հանում իր զգացմունքները, բացահայտում մարդու ներաշխարհը՝ ի հակադրություն արտաքին երևույթների:  

Մունկի ստեղծագործությունների մեծամասնությունն ավելի շատ զգացմունք են արտահայտում, քան արտաքին հայացքներ: Դրանք պարունակում են կյանքի և մահվան, սիրո և վախի արտահայտություններ, միայնակության պատկերներ, որոնք դիտորդը կարող է հեշտությամբ նկատել: Մուգ երանգները ցույց են տալիս արվեստի մռալ կողմը, իսկ ստվերները պատկերվել են կարծես ինչ-որ բան քողարկելու համար: 

Հայկական դիցարան

Դիցաբանությունը հոգևոր մշակույթի ոլորտ է, որտեղ  արտացոլված են մարդկանց երևակայական պատկերացումները բնության ու հասարակության մասին: Այն նաև առասպելների ծագման ու զարգացման օրինաչափություններն ուսումնասիրող գիտություն է:
Դիցաբանությունը ձևավորվել է հասարակական կյանքի, մարդու երևակայության, վերացական մտածողության զարգացմանը զուգընթաց: Մարդը փորձել է իրականությունը ճանաչել, իմաստավորել ու արժևորել զանազան կենդանակերպ էակների, դյուցազունների, ոգիների, ապա նաև մարդակերպ աստվածների միջոցով: Առավել զարգացած դիցաբանական պատկերացումներում աստվածները գերբնական հատկություններով օժտված, հույզեր, ապրումներ, մտածողություն ունեցող, կատարյալ և մարդակերպ էակներ են, որոնցից յուրաքանչյուրը խորհրդանշում է բնության ու հասարակության առանձին երևույթներ, հոգևոր-բարոյական արժեքներ:
Դիցաբանական աստվածները և կիսաստվածները (հերոսներ), մարմնավորելով բնության տարրերը, ձեռք են բերել հասարակական-բարոյական նշանակություն և խորհրդանշել չարի կործանումը, բարին, գեղեցիկը, հերոսականը: Դիցաբանությունը ներառել է ժամանակի կրոնական, փիլիսոփայական պատկերացումները, գիտությունն ու արվեստը: Դրա վկայությունն աստվածների պաշտամունքն է. կառուցվել են տաճարներ, կանգնեցվել նրանց արձանները, մատուցվել զոհեր, կազմակերպվել հատուկ տոնախմբություններ:
Գրեթե բոլոր ժողովուրդներն էլ ունեցել են դիցաբանական զանազան ըմբռնումներ, զարգացման տարբեր աստիճանների հասած դիցաբանություն: Համաշխարհային դիցաբանության մեջ առանձնանում են հունականը, հռոմեականը և հնդկականը, որոնք ժամանակին գրառվել ու համակարգվել են: 

Դրամատիկական ժանրեր

Դրամատուրգիայի ժանրերը հիմնականում երեքն են՝ տրագեդիա (ողբերգություն), կոմեդիա (կատակերգություն) և դրամա (նեղ իմաստով):

Ողբերգություն: Ողբերգությունը գրական-թատերական այն ժանրն է, որի մեջ առավել լրիվությամբ արտացոլվել են իրականության ողբերգական կղմերը, հասարակության առաջընթացի համար մարտնչող ու զոհվող հերոսի վեհ գծերը: Եթե գրական մյուս տեսակներում ողբերգականի արտացոլումը կարող է լինել կամ չլինել, ապա տրագեդիայի մեջ այն պարտադիր է:

Տրագեդիան հնագույն ժանրերից մեկն է: Անտիկ աշխարհւմ այն ծագեց ծիսային երգերից ու ներկայացումներից, որոնք կապված էին որոշակի տոների, հավատալիքների, հատկապես Դիոնիսի պաշտամունքի հետ: Ըստ հին հունական դիցաբանության խաղղի և գինու աստված Դիոնիսը սպանվեց տիտանների կողմից, բայց նորից վերակենդանացավ իր հոր՝ Զևսի կամքով: Դիոնսի մահն ու վերակենդանանալը, հին հույների պատկերացմամբ, ամեն տարի սիմվոլիկ կերպով կրկնվում է աշնանը բնության թառամելով և գարնանը նորից կանաչելով: Այդ առասպելի շուրջ հատուկ տոների ժամանակ կատարվում էին երգեր, տրվում էին ներկայացումներ, որոնք պատմում էին Դիոնիսի տանջանքների, մահվան ու հարություն առնելու մասին: Այդպիսի երգերն այն ժամանակ կոչվում էին «տրագեդիա», որը բառացի նշանակում է «այծի երգ», քանի որ նրանց կատարման ժամանակ սովորաբար այծեր էին զոհաբերվում աստվածներին: Սակայն աստիճանաբար «տրագեդիայի» բովանդակությունն ընդլայնվեց. տրագեդիա ասելով սկսեցին հասկանալ առհասարակ տխուր, ողբերգական որևէ պատմություն:

Տրագեդիայի մեջ պատկերվում են կյանքի ամենաուժեղ, սուր հադրությունները, որոնք գրեթե միշտ ողբերգական վախճան են ունենում, ավարտվում են գլխավոր հերոսի կործանումով:

Տրագեդիան արծարծում է քաղաքական և բարոյական մեծ հարցեր, կատարում վիթխարի ընդհանրացումներ, որոնք իրենց նշանակությունը չեն կորցնում շատ սերունդների համար:

Ազգային կերակրատեսակներ

Հայկական խոհանոցը ունի մի շարք առանձնահատկություններ, որոնք պայմանավորված են տարբեր պատմական, աշխարհագրական, կլիմայական և նույնիսկ պատմաքաղաքական գործոններով։ Հայկական լեռնաշխարհում մի ժամանակ գտնվում էր Վանի թագավորությունը։ Եվ Հայաստանում պահպանվել են այդ հնագույն պետության նյութական մշակույթի հուշարձանները։ Իսկ հայկական խոհանոցը իր վրա կրում է դեռևս այն ժամանակների աշխարհագրա-կլիմայական և հասարակարգային գործոնների ազդեցությունը։
Հնէաբանական հայտնագործությունների արդյունքում  հայտնաբերված հացահատիկային մթերքների մեծ քանակությունը վկայում է այն մասին, որ մեզանից ավելի քան 2,5 հազար տարի առաջ Վանի թագավորությունում մշակում էին բարձր կուլտուրայի, մերկահատիկ ցորենի մի քանի տեսակներ։ Դրանց շարքում հատուկ տեղ էր գրավում փափուկ ցորենը, որը ներկայումս աճում է Արարատյան դաշտում։ Դատելով այդ պեղումներից Վանի թագավորության բնակչությունը մշակում էր նաև շատ մեծ քանակությամբ գարի։ Ըստ երևույթին, լայնորեն տարածված էր գարեջուր պատրաստելը, ընդ որում որպես հումք օգտագործում էին ոչ միայն գարին այլ նաև կորեկը։ Հույն պատմաբան Քսենոֆոնը Հայաստանում իր ճանապարհորդության ժամանակ տվել է տեղական բնակչության հետևյալ նկարագիրը. «... տներում էին գտնվում այծերը, ոչխարները, կովերը և թռչունները իրենց ձագերով։ Այնտեղ պահվում էին ցորեն, գարի, բանջարեղեն և գարու գինի. խառնարաններում։ Ամանների եզրերին հավասար գինու մակերեսի վրա լողում էր գարին և նրանց մեջ խրած էր մեծ և փոքր չափերի եղեգ, բայց առանց հանգույցների։ Ով ուզում էր խմել, պետք է այդ եղեգը վերցներ բերանը և նրա միջոցով գինին ծծեր»։
Կարմիր բլուրի պեղումների ժամանակ հայտնաբերված կորեկի պաշարները վկայում են, որ ուրարտացիներն այն օգտագործում էին ոչ միայն գարեջուր պատարստելու համար, այլ նաև որպես սննդանյութ։ Վանի թագավորությունում հիմնականում մշակվում էր երկու տեսակի կորեկ. սովորական և եվրոպական կամ իտալական «ղոմի» տեսակի։ 1948 թ. մեծ քանակությամբ սննդի պաշարների հետ հայտնաբերվեցին նաև խոշոր աղացած կորեկի ալյուրից թխած հացի մնացորդներ։ Այդ հացը ձվաձև էր, հաստ եզրերով, մեջտեղը ծակ։ Նույն տեղում երևան եկան կորեկի քաշովու մնացորդներ, ինչպես նաև չաղացած ցորենից թխած բլիթներ։