Ճարտարապետություն

XII դարի երկրորդ կեսից քաղաքաշինությունը և ճարտարապետությունը սկսում է զարգանալ: Սակայն այս զարգացումը երկար չշարունակվեց, այն ընդհատվեց մոնղոլների արշավանքով, սակայն Հայաստանի որոշ հատվածներում այն շարունակվում է նաև XIII դարի երկրորդ կեսին, նույնիսկ XIV դարում: Այս ոլորտում աչքի են ընկնում Զաքարե Ամիրսպասալարը, Իվանե Աթաբեկը և նրանց հաջորդները:
Դարաշրջանի ճարտարապետություն հիմնական հատկանիշները
Արվեստների ու  ճարտարապետության գործում Հայաստանը շարունակում էր զարգանալ: Այդ շրջանում հատկապես զարգանում էր Անին: Անին հարստացավ եկեղեցական և աշխարհիկ շենքերով: Այդ կառույցներից աչքի ընկան Տիգրան Հոնեցի, Կուսանաց վանքի, Լուսավորչի, Բախտաղեկի և այլ եկեղեցիներ, Պարոնի և Սարգսի պալատները:
XIII-XIV դարերում ավարտվում է միջնադարյան Հայաստանի նշանավոր վանքերի՝ Տաթևի, Սանահինի, Հաղբատի, Կեչառիսի, Հաղարծնի, Հառիճի, Օհանավանքի, Մակարավանքի և այլ վանքային խմբերի կազմավորումը: Այդ ժամանակ եկեղեցական կառույցներին տալիս են աշխարհիկ գաղափարախոսություն, որն էլ ավելի կենսառատ գծեր է հաղորդում շինություններին:

Մայիսյան հերոսամարտեր

Առաջին աշխարհամարտի սկիզբը, հետևանքները և ավարտը
Առաջին աշխարհամարտը ամենից զատ, պատմության մեջ մտավ խաղաղ բնակչության առաջին զանգվածային սպանություններով: 1914 թվականի նոյեմբերին Օսմանյան կայսրությունը պատերազմի մեջ մտավ Գերմանիայի ու Ավստրո-Հունգարիայի կողմից: Երիտթուրքերը հասկացան, որ ռազմական ժամանակի պայմաններում կարելի է արագ եւ առանց աղմուկի լուծել «հայկական, ասորական եւ հունական» հարցերը: Ինչն էլ արվեց աներեւակայելի դաժանությամբ: Սակայն առանց աղմուկի չստացվեց: Հայերը ծանր իրավիճակում հայտվեցին պատերազմական տարիներին: Պատերազմը 700 հազար փախստականների առիթ դարձավ, այն էլ միայն Հայաստանում: Հայերը կրկին անգամ հայտնվեցին ծանր իրավիճակում: Հայաստանի և Թուրքիայի միջև կնքված Սևրի պայմանագրի համաձայն այս երկու երկրները պետք է ենթարկվեին ԱՄՆ նախագահ Վուդրո Վիլսոնին, սակայն ամեն ինչին վերջ դրվեց,1918թ. Մարտի 3-ին Բրեստ Լիտովսկի պայմանագրով(Խորհրդային Ռուսաստանի եւ Գերմանիայի միջեւ):
Առաջին աշխարհամարտի ավարտը հայտարարվեց 1918թ. նոյեմբերի 11-ին ժամը 11-անց 11 րոպեին: Մարդիկ մտածում էին, որ այլևս այդպիսի պատերամ տեղի չի ունենա, սակայն այս ամենը կրկնվեց չորս տարի անց: Առաջին աշխարհամարտի պատճառով 10 մլն մարդո կյանքից զրկվեց, քարտեզից ջնջեց չորս հսկայական կայսրություն եւ ոչնչացման եզրին հասցրեց մի քանի ազգի:

Միքայել Նալբանդյան

1. Կենսագրություն
2. Ստեղծագործությունը
3. Ինքնաբնութագիր
4. Մեծերը Նալբանդյանի մասին
5. Օգտագործված գրականության ցանկ

Կենսագրություն
Միքայել Նալբանդյանը գրող, հրապարակախոս, լուսավորիչ, փիլիսոփա, գրաքննադատ է: Նա հայ ռեալիստական գրականության հիմնադիրներից է: Ծնվել է 1829թ. նոյեմբերի 14-ին: Սովորել է Նոր Նախիջևանում ճանաչված մանկավարժ Գաբրիել Պատկանյանի դպրոցում: 1848-53թթ. աշխատել է Նոր Նախիջևանի և Բեսարաբիայի թեմի առաջնորդարանում որպես քարտուղար: 1853թ.-ին մեկնել է Մոսկվա: Նույն թվականին նա քնություններ է հանձնել և ստացել հայոց լեզվի ուսուցչի վկայական, ապա ընդունվել է Մոսկվայի Լազարյան ճեմարան, որպես հայոց լեզվի ուսուցիչ: 1854-58թթ. Մոսկվայի բժշկական համալսարանում եղել է ազատ ունկնդիր: 1860թ. ստացել է արևելյան բանասիրության թեկնածուի գիտական աստիճան: 1858թ.-ից Ստեփանոս Շահումյանի հետ Մոսկվայում հրատարակել է «Հյուսիսափայլ» ամսագիրը, որտեղ նա տպագրել է իր աշխատությունները: Նալբանդյանը մեկնել է Թիֆլիս: Այնտեղ «Մեղու» հանդեսի խմբագիր Հ. Սվարյանի հետ ստեղծում է դեմոկրատական կազմակերպություն: Ակտիվ մասնակցություն է ունեցել Ազգային Սահմանադրությունը իրականացնելու և արևմտահայության վիճակը բարելավելու համար դեմոկրատների մղած պայքարին:

Հակոբ Ջուղայեցի

Հակոբ Ջուղայեցի եպիսկոպոսը կաթողիկոս օծվեց Փիլիպոս Ա Աղբակեցու մահից հետո, 1655թ. ապրիլի 8-ին, 57 տարեկան հասակում: Ծնունդով Հին Ջուղայից էր, որի բնակիչները շահ Աբասի կազմակերպած բռնագաղթի արդյունքում հաստատվեցին Իրանի Սպահան քաղաքի մոտակայքում ու շուտով հիմնեցին Նոր Ջուղա բնակավայրը (1606թ.): Ուսումը ստանում է Էջմիածնում:

Ջուղայեցու կենդանության օրոք, երբ նա դեռ չէր զբաղեցրել կաթողիկոսական աթոռը, 1639թ. Հայաստանը երկրորդ անգամ բաժանվեց Օսմանյան Թուրքիայի ու Սեֆյան Պարսկաստանի միջեւ՝ բուն հայրենիքի տարածքում պետականությունը կորցրած լինելով դեռեւս Բագրատունիների անկումից հետո (1045թ): Ջուղայեցին ու իր ժամանակաշրջանը բնորոշում են ազգային-ազատագրական պայքարի մի նոր փուլ, որի ընթացքում հիմնական նպատակները մնացին անհասանելի: Կաթողիկոսն ու ազգային շատ այլ գործիչներ հակված էին կաթոլիկ եկեղեցիների առավելությունները սեփականին փոխանցելուն, Արեւմուտքի օգնությամբ հայ եկեղեցին բարեկարգելուն ու բարեփոխելուն:

Հայկական հարց

Հետազոտական աշխատանք

1.      Նախաբան. Սան Ստեֆանոյի պայմանագիր

2.      Սկիզբ և ընթացք

3.      Նպատակ

4.      Սեփական կարծիք

5.      Օգտագործված գրականության և համացանցի ռեսուրսների ցանկ

Անդրանիկ Օզանյան

Հետազոտական աշխատանք

1.      Նախաբան. հայդուկային շարժում

2.      Նպատակ

3.      Կենսագրության

4.      Սեփական կարծիք

5.      Վերջաբան

6.      Օգտագործված գրականության և համացանցի ռեսուրսների ցանկ

Դավիթ Բեկ

Դավիթ Բեկ (ծննդյան թ. անհայտ– 1728), հայ զորավար, իրանական խաների և թուրքական նվաճողների դեմ Սյունիքի գյուղացիական ազատագրական շարժման առաջնորդ:

Պատմական ակնարկ

Արևելյան Հայաստանի բնակչությունը XVIIIդ. սկզբերին իրանական խաների բռնության ներքո ենթարկվում էր սոցիալական ու ազգային ճնշման, որից ելք էր որոնում ապստամբական շարժման մեջ։ 1720-ական թթ. հայ ազատագրական շարժումները նոր վերելք ապրեցին, մտան զինված պայքարի շրջանը։ Գործողության մեջ դրվեց Ռուսաստանի օգնությամբ Հայաստանն ազատագրելու՝ Իսրայել Օրու ծրագիրը։ : Սյունիքում հայ ազատագրական ուժերը, սակայն, անհրաժեշտ չափով համախմբված չէին, իսկ շրջակա պարսկամետ իշխանները հզոր էին: Շարժման առավել աչքի ընկնող կենտրոններն էին Ղարաբաղն ու Սյունիքը։ Ազատագրական շարժմանը նպաստող գործոններ էին՝ Իրանում սկսված խռովությունները. հատկապես աֆղանների ապստամբությունը, 1722–ին նրանց կողմից Իրանի մայրաքաղաք Սպահանի գրավումը և Սեֆյանների ազդեցության անկումը։ Հայերին առանձնապես ոգևորում էր կասպիական ափերին ռուսական զորքերի հայտնվելը, ինչպես նաև հայ–վրացական զինակցության առկայությունը։ Այդ անհավասարակշռությունը հաղթահարելու, վրաց ազատագրական ուժերի հետ կապեր հաստատելու նպատակով Սյունիքից Վրաստան է մեկնում հայ առևտրական Ստեփանոս Շահումյանը:1722–ին Ղափանի ավագների անունից նա դիմեց Վրաց թագավոր Վախթանգ VI–ին և խնդրեց նրա բանակում եղած հայ նշանավոր զորականներից (30 կտրիճներ) ուղարկել Կապան ՝ ժողովրդի զինված շարժումը գլխավորելու համար։ 1722–ի վերջին մի խումբ հայ զինվորականների հետ Թիֆլիսից Դավիթ Բեկը ուղարկվում է Սյունիք:

Ո՞վ է սպանել Կեսարին

Մ. թ. ա. 44 թվականին Հուլիոս Կեսարը սպանվեց դանակի 23 հարվածով: Սպանողները հայտնի են, և նրանք ժամանակին ընդունել են իրենց հանցանքը: Սակայն այս գործում կան մի քանի տարօրինակ երևույթներ: Օրինակ սպանությունից առաջ եղել են 3 նախազգուշացումներ: Կեսարի գուշակը նրան զգուշացրել էր մի քանի սենատորների մտադրության մասին: Կինը սպանությունից առաջ վատ երազ էր տեսել և այդ մասին հայտնել էր Կեսարին: Եվ, ի վերջո, սպանության օրը Ֆորում գնալիս ինչ-որ մեկը նրա ձեռքն է խոթել նախազգուշացնող մի երկտող: Այդ երկտողը գտնվել է նրա ձեռքում, երբ հետազոտվել է նրա դիակը: Այսպիսով` ենթադրվում է, որ Կեսարը կարդացել է այն: Իսկ նրա արձագանքը այս ամենին… Կարծես դիտավորյալ հենց սպանության օրը նա ազատ արձակեց իր թիկնապահներին:

Բագրատունիներ

Բագրատունիները հայ նախարարական տոհմ է: Ըստ Մովսես Խորենացու, Բագրատունիները սերում են հրեա Շամբատից, որի շառավիղներից Շամբատ Բագրատին Հայոց ավանդական թագավոր Վաղարշակը տվել է թագադիր և ասպետի պաշտոն. նշանակել Հայաստանի արևմտյան կողմի կուսակալ և տոհմը կոչել նրա անունով՝ Բագրատունի։ Արշակունիների թագավորության վերացումից հետո Բագրատունիները Այրարատ նահանգում տիրացել են Կոգովիտ գավառին։ V դ վերջին Սահակ Բագրատունին դարձել է Հայոց մարզպան։ VII-VIII դդ Բագրատունիները մրցակցության մեջ էին Մամիկոնյանների հետ՝ հանուն քաղաքական առաջնության։ VII դ հայտնի էր Հայոց իշխան Աշոտ Բագրատունին (685-689): Այս շրջանում Բագրատունիները մեծ ազդեցություն են ունեցել Այրարատի Ոստան Հայոց գավառում, որին տիրել են IX դ կեսերին։ VIII դ. Հայոց իշխանի պաշտոնը մեծ մասամբ վարել են Բագրատունիները։ Նրանք քաղաքական ասպարեզից աստիճանաբար դուրս են վանել Մամիկոնյաններին։ VIII դարի վերջին նրանք հաստատվել են նաև Տայքի նահանգում ու Կղարջք գավառում, իսկ IX դարի վերջին Վրաստանում հիմնել են վրաց Բագրատունիների արքայատունը, որոնց ականավոր ներկայացուցիչներից էին Դավիթ Շինարարը (1089– 1125 թթ.), Գեորգի III-ը (1156–84 թթ.), Թամար թագուհին (1184–1213 թթ.): IX դ վերջին Վրաստանում հիմնել են թագավորական հարստություն: Բագրատունիների տիրույթներն ավելի են ընդարձակվել IX դ սկզբին, երբ Աշոտ Մսակեր Բագրատունին ձեռք է բերել Տարոնը, Շիրակը, Արշարունիքը, Աշոցքը, Տաշիրը, Մոկքը, Սասունը, Շիմշատը։ Այս շրջանում Բագրատունիների տոհմական կենտրոնը Բագարանն էր։